‘Extreemrechts’, ‘fascistisch’: steeds vaker ziet journalist Wierd Duk (57) zich in een dubieuze hoek geplaatst. De man die nimmer hapert als de camera’s draaien over borderline-gedrag, zijn Russische underground vrienden en naïeve collega’s. ‘Politiek correct denken is laf en makkelijk.’ 

The Visitor is jeugdsentiment voor 40-plussers. Ook als je, zoals de auteur van dit stuk, Wierd Duks band in de eighties nooit hebt gehoord. 40-minners, zó klonk de combinatie van recessie en Koude Oorlog. Vrolijk? Nou nee, maar die sombere new wave had zijn eigen romantiek.

Hoewel The Visitor tot de interessantere alternatieve rockacts van Nederland behoorde, is Syp Wynia (64) nooit komen kijken. De toenmalige chef kunst van het Nieuwsblad van het Noorden was, zegt hij, ‘van een iets oudere generatie’ dan basgitarist en beginnend popjournalist Duk. Wisten ze van elkaar dat ze qua politieke opvattingen allebei Elsevier-materiaal waren? Wynia: ‘Welnee. Wierd en ik hadden een werkrelatie. We praatten niet over politiek. Wel herinner ik me dat destijds Wierds fascinatie voor Rusland ontstond. Zijn band mocht optreden in Leningrad.’

Ook achter het IJzeren Gordijn, in 1986, was Duk de kundige bassist die zich onthield van aanstellerige rockposes, blikt frontman Ernst Langhout terug. Volgens de zanger, die ook de teksten schreef, was The Visitor behoorlijk links. ‘En dan vooral ik. Wierd had dat wat minder. Hij was toen al erg analytisch.’

Het is Langhout en Wynia niet ontgaan dat AD-journalist Duk – sinds 2014 is hij ook bekend van radio en tv – door velen als erg rechts en door sommigen zelfs als ‘fascist’ wordt weggezet. ‘Zelfs bij dat “rechts” plaats ik vraagtekens,’ zegt Wynia. Langhout: ‘Ja, Wierd durft dingen te zeggen die niet politiek trendy zijn. Maar hij kletst er nooit zomaar wat op los. Ik ben altijd trots als ik hem zie of lees.’

Erik van Bruggen, oud-kandidaat-voorzitter van de PvdA, wil de muziek van The Visitor opnieuw uitbrengen, vertelde Langhout.
‘Dat klopt. Erik is fan van het eerste uur en heeft bij platenlabel Excelsior geregeld dat er een cd-box komt. Erik denkt dat er wel belangstelling voor zal zijn.’

Van Bruggen is je kennelijk gunstig gezind. Dat geldt niet voor een man die in 2005 wél PvdA-voorzitter werd: Michiel van Hulten. Hij noemde je laatst op Twitter een ‘extreemrechtse complotdenker’.
‘Van Hulten praat de gekochte journalist Joshua Livestro na. Die twee waren de woordvoerders van de ja-campagne bij het Oekraïne-referendum. Livestro kreeg daar geld voor van miljardair George Soros. Ik droeg destijds argumenten aan om nee te stemmen. Tot woede van Van Hulten en Livestro won nee.’

Van Hulten schreef ook: ‘Ik heb je een jaar lang genegeerd, maar fascisme bestrijd je niet door het te negeren.’
Duk zucht diep. ‘Borderline-gedrag is het. Wat moet ik? Aangifte doen? Dan kan ik wel aan de gang blijven.’

Je schrijft voor het AD erg sombere artikelen over de multiculturele samenleving. In praatprogramma’s en op Twitter laat je je evenmin onbetuigd. Dan krijg je al snel een rechts imago.
‘Als ik al iets ben, dan is het een sociaaldemocraat. Maar de sociaaldemocratie heeft de eigen achterban vreselijk in de steek gelaten. Veel mensen die nu rondhangen bij de PVV horen thuis bij de PvdA.’

Je hebt zo vaak PVV-stemmers aan het woord gelaten dat je van AD-hoofdredacteur Hans Nijenhuis niet meer mag schrijven dat zulke mensen nergens aan het woord komen, zei Nijenhuis begin mei in de Volkskrant.
‘Dat schrijf ik ook niet meer. Trouwens, volgens Hans hebben we misschien wel voorkomen dat Geert Wilders de verkiezingen heeft gewonnen. Want nu kon iedereen zien dat er tussen die PVV-stemmers ook behoorlijke mafkezen zitten.’

Nijenhuis zei ook: ‘Met Wierds stukken zijn we blij, op Twitter is hij veel minder genuanceerd. Ik heb hem al eens gezegd dat hij daarmee moet stoppen, of zijn toon moet matigen.’
‘Ik probeer daar wel rekening mee te houden. Bijvoorbeeld door niet meer zo in te gaan op mensen die van alles over me roepen. Als je in een ruzie verzeild raakt, is dat niet fraai.’

Dat gaf Wynia, tussen 2008 en 2013 jouw collega bij Elsevier, ook als advies: laat gáán.
‘Hij heeft gelijk. Machteld Zee, die ik interviewde over haar alarmerende onderzoek naar sharia-rechtbanken, kreeg ook veel shit over zich heen. Ze reageerde nergens op en toen luwde de storm ook wel weer. Maar ja, ik denk dat mannen gewoon eerder terugslaan.’

Jouw missie lijkt te zijn: Nederland redden van linkse wegkijkers.
‘Ik ben verbaasd over de bubbel waarin veel mensen, inclusief journalisten, leven. In bijna alle Nederlandse media is het discours over Syrië, Donald Trump, Rusland, de islam en de multiculturele samenleving hetzelfde. Dat kan toch niet kloppen? Zelfs bij de commerciële omroepen gaat het zo. Richt dan een soort Fox News Nederland op, denk ik dan.’

Je treedt regelmatig aan bij WNL.
‘WNL is meer het klassieke VVD-liberalisme geworden.’

Zíjn de Nederlandse media wel zo eenvormig? De Volkskrant heeft Martin Sommer, Elma Drayer en Derk Jan Eppink. Die kun je onmogelijk politiek correct noemen. Theodor Holman en Sylvain Ephimenco staan prominent op pagina 2 van respectievelijk Het Parool en Trouw.
‘Ja, maar dat zijn columnisten. Het gaat mij om de invalshoek bij de reguliere artikelen en commentaren. Trump heeft toch gewoon gelijk als hij stelt dat Europese landen te weinig betalen aan de NAVO?’

Dat schrijven de kranten toch ook?
‘Ja, na eerst een hoop gesneer. Het begint er telkens mee dat Trump de Europese leiders heeft “geschoffeerd”. En Vladimir Poetin is “de belangrijkste bedreiging voor het Westen”. Ik ben oud-Rusland-correspondent. Bijna niemand zegt dat Rusland ook wel erg is geprovoceerd met de onzalige uitbreidingsplannen van de EU en de NAVO. En dan wel, zoals de Volkskrant laatst, proberen Thierry Baudet te ontmaskeren als extreemrechts. Wat uiteindelijk dan niet lukt.’

Zo’n krant mag Baudet toch kritisch tegen het licht houden? En de conclusie was dus dat het Forum voor Democratie niet extreemrechts kan worden genoemd.
‘Klopt, maar zo was het stuk duidelijk niet opgezet. Je ziet aan alles dat de auteurs de suggestie dat het Forum wél extreemrechts is nog openlaten. Wat overigens niet zal helpen. Met Wilders wil niemand regeren, dus het kan goed zijn dat veel PVV-kiezers de volgende keer op Baudet stemmen.’

Je hebt geen hoge pet op van de gemiddelde Nederlandse journalist hè?
‘Ik vind dat wijd verbreide politiek correcte denken laf, moraliserend en makkelijk. Ik kom net uit een interview met een Turkse en een Afghaanse die geprobeerd hebben zelf hun partner te kiezen. Als je hoort wat zich in die gemeenschappen afspeelt: dat vasthouden aan tribale cultuurpatronen, het geweld. Maar Shirin Musa van Femmes for Freedom die actie voert om zulke vrouwen te helpen wordt verdacht gemaakt omdat ze samenwerkt met Leefbaar Rotterdam.’

Jij hebt significant meer kennis van dit soort zaken dan anderen?
‘Niet per se, maar doordat ik jaren in het buitenland heb gewerkt, waaronder in Tsjetsjenië, en privé kennis heb van andere culturen (Duk was getrouwd met een Russische, zijn tweede vrouw Fidan Ekiz heeft Turkse roots, BG) ben ik denk ik veel minder naïef dan anderen.’

Je reageerde behoorlijk geëmotioneerd op de aanslag met een truck in Berlijn.
‘Mijn oudste dochter woont in Kreuzberg. Zij had ook over die Kerstmarkt kunnen lopen. Peter R. de Vries kan voor veel geld op tv roepen dat de kans om slachtoffer te worden van terreur statistisch gezien erg klein is, maar een vriendin van mijn dochter, Amal, is half verlamd geraakt bij de aanslag in Nice, en twee van Amals klasgenootjes zijn nu dood. Nog zoiets: een Turkse klasgenote vertelde over een familieberaad. Gingen ze overleggen welke oom of neef eerwraak zou moeten plegen in Turkije. Dat vertelt zo’n meisje dus gewoon op school! Dat is wat anders dan te denken dat de multiculturele samenleving bestaat uit shoarmatenten en couscous.’

Collega’s eten na een avondje doorzakken een broodje shoarma en hangen vervolgens de antropoloog uit?
‘Ga maar eens na hoeveel journalisten Marokkaanse of Turkse vrienden hebben. Nederland is volkomen gesegregeerd. Ook op scholen klitten de etnische groepen bij elkaar, blijkt uit onderzoek. En er zijn nauwelijks allochtonen die in de journalistiek willen werken, want het is geen prestigieus beroep zoals dokter of advocaat. Dus huurt het AD treitervlogger Ismail Ilgün in omdat hij wél die moeilijke wijken binnenkomt.’

Jij bent nog steeds geen voorstander?
‘Ik dacht in eerste instantie aan het Zaanse raadslid ­Juliëtte Rot, die veel last heeft gehad van de intimidaties van Ilgün en zijn vriendjes. Maar goed, Ilgüns recente vlogs zijn wel interessant. En misschien kan hij uiteindelijk vrede sluiten met Rot en dan is Nederland weer het consensusland als altijd.’

Ik zie je ironisch kijken. Heb je wel eens contact met de gehoofddoekte AD-columniste Hanina Ajarai?
‘Nee, maar ik lees haar stukken wel. Ach, in het AD zijn alle meningen vertegenwoordigd.’

Ook die van Chris Klomp, waarschijnlijk jouw grootste tegenstander.
‘Dat weet ik niet, want ik krijg niet onder ogen wat hij over mij zegt. Hij heeft me pas net ontblockt op Twitter.’

Dat gaat best ver, als collega’s elkaar blocken.
‘Klomp en ik zouden een soort “Crossfire” moeten maken, inclusief vuurspuwen naar elkaar. Hoge bomen vangen veel wind, maar het wordt echt vervelend als mensen obsessief-agressief met je bezig zijn, zoals Peter Breedveld van de website Frontaalnaakt, je bedreigen of je ontslag eisen, zoals oud-CDA-Kamerlid Ad Lansink en een regionale GroenLinks-politicus doen. Maar wat kun je eraan doen behalve negeren?’

Merk je wel eens spanning op de AD-redactie?
‘Nee. Het AD is geen krant waar grote ego’s elkaar in de weg zitten. Ik heb bovendien een vrije rol. Ben vaak onderweg. Eens per week zit ik op de onlineredactie in Den Haag. Daar zit Klomp dan soms naast me.’

Hoe gezellig is dat dan?
‘We mijden elkaar een beetje in het gesprek.’

Focus jij niet te veel op wat er mis gaat in de multi­culturele samenleving? Volgens Wynia schreef je bij Elsevier ook positieve stukken.
‘Dat vond ik toen nodig, maar er is de laatste jaren wel iets veranderd. Veel moslims worden niet vrijer maar juist strenger in de leer. Dat vind ik nu een belangrijker verhaal dan dat Marokkaanse meisjes het zo goed doen in het hoger onderwijs, want dat weten we nu wel.’

Toch kun je zo je imago een beetje stutten. Op 18 mei twitterde Volkskrant-journalist Tom Kreling vilein: ‘Knap hoe Wierd Duk altijd zomaar tegen mensen aanloopt die zijn eigen wereldbeeld bevestigen.’ Hij deed er een plaatje bij van tweets van jou. Krelings tweet is honderden keren geretweet.
‘Ja. Ook door collega’s van wie ik dat niet had verwacht. Dat viel me tegen. Die Kreling heeft al die oude tweets van mij onder elkaar geplakt. Daar ben je zo een kwartier mee bezig. Dat is toch raar?’

Hij probeerde iets aan te tonen. Jij trekt zelf ook een grote broek aan. En zie: een week later stond jouw criticaster Dirk-Jan van Baar prominent in je AD-rubriek ‘Wierd Duk peilt de stemming’.
‘Er is geen verband. Ik was al langer van plan om een stuk te schrijven over mensen die zoals Van Baar niet meegaan in EU-bashing. Ook typerend: Kreling heeft in juni de echtheid van een van mijn anonieme bronnen, een bedreigde Tsjetsjeense, gecontroleerd. Ze is zich rot geschrokken.’

De krant wilde kennelijk checken of je bronnen deugen.
‘En waarom? Omdat een deel van mijn stukken Kreling c.s. niet bevalt. Ze willen me “ontmaskeren”. Sneu. Pure intimidatiejournalistiek is het.’

Behalve als Poetin-versteher sta je ook te boek als Trump-versteher. Ben je te positief over hem geweest?
‘Ik was helemaal niet zo positief, ik stoorde me alleen aan de enorme partijdigheid voor Clinton. En ik zei: Trump kan winnen. Eelco Bosch van Rosenthal van Nieuwsuur twitterde steeds dat Trump kansloos was. Ook RTL-correspondent Erik Mouthaan is de hele dag Trump aan het bashen op social media. Hij komt daarmee weg, terwijl je wordt verketterd als je Poetin niet alleen maar neerzet als een kinderverkrachter – wat hij overigens niet is.’

Goed dan, welke maatregel van Trump moeten wij journalisten aanprijzen als zijnde een puik idee?
Zeven seconden stilte. ‘Ehh, nou… Je zou… Ehh, dat weet ik eigenlijk niet. Ik hoopte dat Trump en Poetin samen één front tegen IS zouden vormen. Dat is niet gebeurd. Dat Trump in Saudi-Arabië zo duidelijk partij heeft gekozen voor de soennieten vind ik ook slecht.’

Dat gebeurt zelden, dat je even geen tekst hebt, weten we sinds je tv-doorbraak bij Pauw & Witteman in 2014.
‘Als ik veel weet over een onderwerp hoef ik inderdaad maar op een knop te drukken en dan komt er wel een coherent verhaal uit, maar nu… Maar wacht even, dat Trump de VS heeft teruggetrokken uit het klimaat­akkoord van Parijs vind ik wél goed.’

Heb je daar dan óók verstand van?
‘Nee, maar ik heb experts gesproken. Er is sprake van klimaathysterie.’

Er zijn deskundigen die zich wél zorgen maken. Vrij veel zelfs. Of is hier sprake van een links complot?
‘Die onderzoekers zijn vaak afhankelijk van fondsen van overheden en dan loop je al snel mee in de pas. “Parijs” kost krankzinnig veel geld en levert bijna niets op.’

Denk je zelf ook wel eens: wat weet ik het allemaal toch goed?
‘Nee, ik interesseer me gewoon voor veel onderwerpen.’

 Je klinkt nog steeds meer als een opiniebladjournalist dan als een krantenjournalist. Je bent in 2013 niet vrijwillig vertrokken bij Elsevier hè?
‘Contractueel is afgesproken dat ik daar niets over zeg.’

Naar verluidt had het iets van doen met een kritisch artikel van jouw hand over toenmalig PvdA-burgemeester van Groningen Peter Rehwinkel, die een vriend is van hoofdredacteur Arendo Joustra.
‘Geen commentaar.’

Is het voor Elsevier niet jammer dat je weg bent? Je zou met al jouw exposure een geweldig uithangbord zijn.
‘Sheila Sitalsing, Marike Stellinga, ik, Anna Dijkman, Frederique Dormaar, Mehtap Gungormez en nog anderen: we hadden allemaal mede een gezicht kunnen geven aan dat blad, en we werken er allemaal niet meer. Er zitten bij Elsevier bepalende mensen al heel lang op dezelfde plek. Medewerkers hebben daardoor niet de indruk dat ze kunnen doorstromen. Daar gaat het mis.’

Ziet Erik van Bruggen die cd-box van The Visitor ook wel zitten omdat de bassist tegenwoordig zo vaak op radio en tv verschijnt?
‘Welnee, Erik wil dit al heel lang en wij ook. Ik denk ook niet dat mijn naam enige invloed zal hebben op de verkoopcijfers.’

Spreek je je Russische undergroundvrienden uit 1986 nog wel eens?
‘Jazeker. Vorig jaar hebben we nog een reünietour gedaan. Veel jongens zijn dood door drugs, maar anderen spelen nu voor 30.000 man in Moskou. En ze zijn opnieuw in protest. Toen tegen het communisme, nu tegen Poetin.’

Begrijpen zij jouw houding tegenover Poetin?
‘Nee. Dan zeg ik: een sterke hand is misschien niet de slechtste optie, omdat je anders een burgeroorlog riskeert. Dat kúnnen ze als recalcitrante kunstenaars gewoon niet met me eens zijn. Maar dan word ik de journalist en analyticus die denkt: hoeveel democratie kan Rusland verdragen?’